Procjenjuje se da osoba koja živi 90 godina provede 32 godine života spavajući. To je preko trećine života provedene u krevetu, u procesu koji ne uključuje jelo, piće niti bilo koju drugu aktivnost.

Spavanje je komplikovana aktivnost. Prosječna odrasla osoba spava manje od sedam sati u jednoj noći, i mada to zvuči poprilično dobro, u stvari je recept za hroničnu neispavanost. Mnogi vjeruju da mogu funkcionisati sa šest sati sna, mada tek nešto manje od 3% populacije posjeduje gene koji im to omogućuju. Za ostalih 97% nas, manje od 7-9 sati sna ima ozbiljne posljedice.

Postavlja se pitanje: šta čini san tako važnim?

„San je cijena koju plaćamo za učenje“, kaže Giulio Tononi sa Univerziteta Wisconsin-Madison, koji je razvio koncept da nam je san potreban da bi se desili procesi „pospremanja“ koji sprečavaju da mozak postane preopterećen novim informacijama. Govoreći jezikom neuroznanosti, mreža procesa u mozgu koji se isprepliću i rezultiraju u tome da osoba zaspe ili ne.
Ne postoji konsenzus oko toga zašto trebamo san, ali tri glavna razloga su obnavljanje, čuvanje memorije i funkcionisanje mozga. Nedostatak sna dovodi do manjka pomenute tri kategorije, što može imati štetne posljedice po zdravlje osobe, a to uključuje debljinu/višak kilograma, nervozu, depresiju, srčane bolesti/udar, povišen krvni pritisak, i u najtežim slučajevima, smrt.

Postoji nekoliko razloga za isprekidan san, a jedan od njih je apnea. Apnea je uobičajen poremećaj koji se manifestuje u jednom ili više pauza u disanju ili plitkom disanju tokom spavanja. Prekidi u disanju mogu trajati par sekundi ili duže, čak do minute i mogu se dešavati 30 i više puta u toku jednog sata. Obično, normalno disanje potom se nastavlja, ponekad sa glasnim hrkanjem ili zvukom gušenja. Apnea je najčešće hronično stanje koje ometa san, zbog toga što prekidi disanja ili slabije disanje često dovode do trzaja iz dubokog u plitki san. To nesvjesno rezultira u slaboj kvaliteti sna, ostavljajući osobe sa tim poremećajem da se bore sa dnevnim umorom, kao i pretjeranom dnevnom pospanošću.

Najproblematičniji aspekt apnee je da često ostane nedijagnozirana. Ljekari najčešće ne mogu otkriti to stanje prilikom rutinskih pregleda, a ni testovi krvi ne mogu pomoći pri davanju dijagnoze.

Uz to što se teško dijagnozira, dodatni problem je to što većina osoba koje imaju apneu nisu svjesni toga, jer se poremećaj dešava u snu. Arhetipski simptom apnee je hrkanje, zbog čega član porodice ili partner u krevetu često budu prvi koji uoče znakove apnee.

Najčešći tip apnee je opstruktivna apnea. U tom stanju dišni putevi se sužavaju ili blokiraju tokom spavanja, što prouzrokuje plitko disanje ili prekide u disanju.

Kada osoba pokušava disati, vazduh koji se provuče kroz blokade može uzrokovati glasno hrkanje. Opstruktivna apnea je češća kod ljudi sa prekomjernom tjelesnom težinom (zbog viška tkiva), ali se može desiti bilo kome. Na primjer, mala djeca koja imaju uvećane krajnike mogu imati opstruktivnu apneu.

Kao što je pomenuto, apnea koja se ne liječi može imati ozbiljne nuspojave koje uključuju:

  • povećan rizik od visokog krvnog pritiska, srčani/moždani udar, prekomjernu težinu i dijabetes
  • povećan rizik od otkazivanja srca
  • povećanu mogućnost aritmija i neregularnog rada srca
  • povećanu mogućnost dešavanja nezgoda na radnom mjestu ili u saobraćaju
  • mogućnost gubljenja pamćenja, nervoze i/ili depresije
  • dijabetes.

Sve u svemu, apnea je hronično stanje koje zahtjeva dugoročno upravljanje. Promjene u stilu života, sprave za usnu šupljinu i sprave za disanje mogu uspješno liječiti apneu kod većine ljudi. Apnea se obično identifikuje cjelonocnim monitoringom, i u slučaju dijagnoze, tretira se CPAP aparatom.
Elma Ferić Bojić
SomnaCare
Laboratorija za Dijagnostiku Poremećaja Spavanja
Branilaca Šipa 20, Sarajevo
061/717-692