Sa ljetom i ljetnim vručinama stiže nam i sezona crijevnih infekcija i trovanja hranom. U ovom periodu, crijevne infekcije, intoksikacije (trovanja) i toksikoinfekcije se javljaju pojedinačno,kao i u u malim i velikim epidemijama. Njihovom javljanju pogoduju faktori okoliša i promijenjen način ishrane ljudi. Visoke temperature pogoduju razmnožavanju mikroorganizama u hrani. Na ljetnim vručinama ljudi unose puno tekućine u organizam, čime smanjuju kiselost želudčane kiseline (prva linija odbrane od patogenih bakterija), što nas čini osjetljivijim na infekciju.
U ovoj situaciji svi treba da budu oprezniji kako bi spriječili nastanak epidemija: inspekcijske službe koje kontrolišu promet živežnih namirnica, proizvođači hrane, ugostitelji, ali i potrošaći. Proizvođači hrane i ugostitelji trebaju da pojačaju mikrobiološku kontrolu hrane, higijenu objekata i ruku svojih uposlenika. Svaki pojedinac treba da vodi računa o tome šta jede, gdje to kupuje, a u slučaju da se jave znaci trovanja ili infekcije crijeva, da se jave svome doktoru. Obavezno treba uraditi pregled stolice, jer se patogene bakterije mogu dugo lučiti stolicom i na taj način može se ugroziti i zdravlje ukućana.
Jedan od najvažnijih uzročnika infekcija i trovanja je bakterija iz roda Salmonella. Salmonele su patogeni za ljude, domaće i divlje životinje. Uobičajeni izvori salmonela za ljude su životinje koje se uzgajaju zbog mesa, perad, sirovo mlijeko, jaja i proizvodi od jaja. Salmonele u hranu mogu dospjeti iz namirnica od kojih se hrana priprema, ali i preko ruku osoba koje je pripremaju. Najčešći izvor infekcije su jaja i meso peradi koje nije dovoljno termički obrađeno, sladoledi i razne kreme napravljene od sirovih jaja, a posebno majoneza. Salmonele dospijevaju putem hrane i vode u probavni trakt ljudi gdje mogu izazvati klinički manifestnu ili subkliničku infekciju.
Salmonele uzrokuju četiri glavna tipa oboljenja ljudi: enteralne groznice, septikemije, gastrointestinalna oboljenja i gnojne infekcije.
Enteralne groznice uzrokuju Salmonella typhi i Salmonella paratyphi. Nakon unošenja u probavni trakt, salmonele vrlo brzo prelaze u limfno tkivo i limfne žlijezde probavnog trakta gdje se razmnožavaju 10 do 14 dana (vrijeme inkubacije), a nakon toga ulaze u krvnu cirkulaciju. Nošene krvlju dospijevaju u mnoge organe. U prvoj i početkom druge nedjelje oboljenja salmonele se mogu izolirati iz krvi a poslije iz urina i stolice.
Septikemija nastaje nakon ranog prodora salmonele u cirkulaciju a da crijeva nisu zahvaćena procesom. Salmonele se šire po čitavom organizmu i uzrokuju abscese, meningitise (upala moždanih ovojnica), osteomijelitise (procese na kostima), pneumonije (upalu pluća), itd. Ovaj tip oboljenja uzrokuju: Salmonella cholere-suis, Salmonella wienni, Salmonella blegdam, Salmonella dublin i Salmonella gallinarum.
Gnojne infekcije, kao što su osteomijelitis, artritis itd. javljaju se rijetko i to kod bolesnika sa deficitom ćelijske imunosti (HIV, leukemije).
Gastroenteritisi nastaju nakon unošenja velikog broja salmonela hranom usljed oslobađanja njihovih endotoksina. Dolazi do lokalnog podražaja sluznice pa se simptomi bolesti javljaju već nakon 1 do 3 dana od inkubacije. Gastroenteritis obično počinje 12 do 48 sati nakon unošenja salmonela u organizam s mučninom i grčevima u trbuhu, nakon čega slijedi proljev, povišena temperatura, a ponekad i povraćanje. Stolice su obično vodenaste, ali mogu biti i kašaste ili poluformirane. Sluz ili krv su rijetko prisutni u stolici. Bolest je obično blaga i traje 1 do 4 dana. Ponekad dolazi do težih simptoma kao i do produženja bolesti. Kod ovog oblika bolesti, salmonele obično ne prodiru u krvnu cirkulaciju i ne šire se u druge organe. Gastroenteritisi su često prouzrokovani serološkim tipovima Salmonella typhimurium, Salmonella enteritidis, itd.
Laboratorijska dijagnostika
Bakteriološka dijagnoza postavlja se dokazivanjem uzročnika u krvi, koštanoj srži, žuči, izmetu i mokraći, a u slučaju komplikacija i u drugim sekretima i ekskretima. Za hemokulturu krv se mora uzimati više puta. Hemokulture su pozitivne u slučaju enteralnih groznica i septikemija u prvoj i početkom druge sedmice bolesti. Izmet treba uzimati u toku bolesti i u rekonvalescenciji, a po potrebi (radi kontrolisanja kliconoštva) i kasnije. Salmonellae se mogu naći u mokraći poslije druge sedmice bolesti. Kod kliconoša Salmonellae se mogu naći u žuči, stolici i koštanoj srži. Za dijagnosticiranje grupa alimentarnih toksikoinfekcija za pregled se uzima izmet, povraćene mase i tečnost kojom je ispran želudac bolesnika. Uz to treba pregledati sumnjivu hranu ili ostatke takve hrane.
U Zavodu za dijagnostiku i ispitivanje „Nalaz“ vrši se laboratorijska dijagnostika svih crijevnih infekcija, intoksikacija i toksikoinfekcija.
Od najveće je važnosti prevencija kontaminacije živežnih namirnica sa salmonelama od strane inficiranih životinja ili ljudi. Meso, mlijeko, mliječni proizvodi, jaja, kao i gotova hrana se moraju kontrolisati na prisustvo salmonele.
Zavod za dijagnostiku i ispitivanje „NALAZ“ vrši kompletni mikrobiološki pregled hrane i nadzor nad higijenom objekata (proizvodnja, distribucija, ugostiteljstvo itd.).
Prof.dr. Mirsada Hukić
